Soms is analoog beter dan digitaal, nog steeds.
Data-opslag was vroeger een zaak van foto, film en papier. Archieven worden massaal gedigitaliseerd, maar er is nog een heel klein marktsegmentje dat niet wil opgeven. Microfilm is voor sommige gevallen nog altijd de beste oplossing.
Op het transparante fotografisch materiaal kan in sterk verkleinde vorm tekst of andere informatie worden afgedrukt.
Het bedrijf Karmac Microfilm & Scanning was één van de laatste grotere bedrijven die nog microfilm maakten. “Tot vorig jaar hadden we nog wat ziekenhuizen, de politie en wat overheidsinstellingen,” vertelt Rob van Santen van Karmac. “Maar de overheid heeft langzamerhand gezegd dat het niet altijd meer op microfilm hoeft.”
Net als de meeste bedrijven die voorheen in de productie van microfilm zaten, is ook Karmac zich gaan toeleggen op het digitaliseren. “Ik heb nog twee klanten die zelf een camera hebben om microfilm mee te schieten, maar dat is het. Wij zijn er zelf ook mee gestopt.”
De laatste restjes microfilmwerk brengt Karmac naar een ander bedrijf. Volgens Van Santen is dat het enige bedrijf in Nederland dat nog informatie op microfilm opslaat: ECM in Lelystad.
De eigenaar van ECM, Johan de Lange, is sinds 1984 bezig met microfilm. "Ik heb duizenden kilometers film geproduceerd voor allerlei industrieën. Voor bedrijven als DAF en Fokker bijvoorbeeld. In dat soort branches is microfilm lange tijd in gebruik geweest."
Digitaal niet altijd beste optie
Het grootste deel van de activiteiten van ECM is het adviseren over en leveren van 'digitaliseringsoplossingen'; systemen die informatie in groot volume veilig en digitaal kunnen opslaan.
Maar De Lange (61) spreekt nog altijd met veel vuur over microfilm: "Voor ik het weet ben ik weer aan het prediken voor microfilm, terwijl ik dat eigenlijk heb opgegeven. Als het nou een jong iemand was die net van universiteit af kwam, dan werd er anders naar gekeken dan als die ouwe knakker wat zegt. Ik wil niet vechten tegen de bierkaai."
Hij zou graag meer mensen ervan overtuigen dat digitaal niet altijd de beste optie is voor archieven. "Vooral bij jongere managers is automatisering heilig. Die zijn blij met hoeveel je ermee kunt doen, maar dan heb je het over actieve data. Als het om historische informatie gaat, dan speelt houdbaarheid een belangrijke rol", aldus De Lange. "Computers zijn geschikt voor het opzoeken van informatie, maar die zijn ook ons archief geworden. Terwijl de houdbaarheid van een digitaal archief nul komma nul is."
Probleem van digitale opslag
De belangrijkste factor bij de keuze voor een bepaald archief is natuurlijk geld. Maar bij informatie die lang bewaard moet worden, is digitaal niet per se de meest kosteneffectieve optie.
De Lange: “Digitale data-opslag wordt steeds goedkoper, maar de rekensommetjes vallen nog wel eens voordelig uit voor microfilm. Men denkt altijd dat de kosten van digitaal peanuts zijn, maar om data op een server toegankelijk te houden, moet je je data vaak refreshen en in de gaten houden of die data nog leesbaar is. Over zulke backupkosten wordt vaak niet nagedacht.”
Een groot probleem van digitale opslag is de snelheid waarmee de technieken veranderen waarmee we gegevens opslaan, zowel voor hardware als software. “We hangen nu wel heel erg aan pdf. Maar er zijn nu al vijf of zes verschilende pdf-bestandsformaten. Over een paar jaar zijn er vast weer nieuwe compressietechnieken. Vandaag of morgen komt een professor weer met een heel andere techniek. Dan zul je mee moeten. Microfilm kun je over honderden jaren nog bekijken met een vergrootglas en een kaarsje.”
Microfilm wordt nog wel gebruikt
Ondanks de opmars van digitale opslag, is er nog steeds een markt voor microfilm. Het aantal klanten dat ECM bedient met microfilm ligt 'boven de tien', zegt Johan de Lange. “Het zijn er geen tientallen, maar het is wel een redelijke groep. We produceren jaarlijks nog enkele duizenden meters aan film.”
Het gaat dan om microfilm op rollen. De microfiches die vroeger in kaartenbakken zaten of in mappen zijn verdwenen met de automatisering, want die waren vooral bedoeld voor de distributie van informatie.
De Lange levert bijvoorbeeld microfilm aan boorplatforms. "Als daar wat gebeurt, zijn de consequenties heel groot. Ik krijg regelmatig data-bevriesmomenten om op microfilm te zetten. Ze hopen dat ze ze nooit hoeven te gebruiken. Maar als er iets is, kunnen ze altijd bij de data. Bij een juridisch steekspel over aansprakelijkheid zijn ze altijd gedekt."
Langer dan 500 jaar houdbaar
Er zijn ook diverse gemeenten die naast hun digitale archief tevens microfilm laten produceren, vanwege hun bewaarplicht conform de Archiefwet. "Zij willen kunnen zoeken met wildcards, maar ook zekerheid hebben dat we het over honderd jaar nog terug kunnen kijken en herproduceren", zegt De Lange.
Dat is volgens hem het mooie van microfilm. "De resolutie van microfilm is heel hoog, bijna 800 dpi, en heeft een houdbaarheid van meer dan 500 jaar. Dat is bewezen met laboratorium-onderzoek. Er is geen enkel digitaal medium dat mij die zekerheid biedt. In normaal bedrijfsbeleid is dat ook niet nodig, dan ben je na 7 tot 10 jaar er liever vanaf dan dat je gegevens nog moet bewaren."
De laatste microfilmmaker in Nederland
De Lange is de enige overgebleven microfilm-producent van Nederland. M&R in Kampen en Karmac in Lelystad stopten beide ongeveer een jaar geleden met microfilm. Microformat in Lisse verfilmde twee à drie jaar geleden de laatste kranten; tegenwoordig archiveren zij hun productie alleen nog op papier en als pdf.
De Lange is naarstig op zoek naar een opvolger. Zal die zich nog lang bezighouden met microfilm? "Ik kan geen koffiedik kijken om te zien wat er in de automatiseringswereld nog gaat gebeuren", zegt De Lange.
Hij weet dat de IT-sector bezig is om de houdbaarheid van solid state memory te bekijken. Zulke opslag zou een langere houdbaarheid moeten hebben dan harde schijven met draaiende delen. "Maar voorlopig zijn er nog wel bedrijven die de kosten voor lief nemen en denken: 'Ik leg die film er wel naast'."